تاریخچه اینترنت پرسرعت در ایران؛ از ADSL تا 5G

مقدمه

امروزه یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های ما و همه کاربران در سراسر جهان، دسترسی به اینترنت سریع و ایمن است. اما آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید، که دسترسی به اینترنت از کجا شروع شده است؟

اولین اتصال به اینترنت در ایران صرفا با اهداف دانشگاهی و در مراکزی نظیر دانسگاه شریف بوده است. بعد از آن به تدریج شاهد رشد اینترنت در ایران بوده‌ایم. در این مطلب به بررسی تاریخچه اینترنت در ایران پرداخته‌ایم.

آغاز اینترنت پرسرعت در ایران؛ ورود ADSL

ADSLتکنولوژی‌ای است که برای اتصال پایدار و پرسرعت کاربران به اینترنت طراحی و ارائه شد. با استفاده از این فناوری، کاربران می‌توانند تنها با یک خط تلفن به اینترنت متصل شوند و از ارتباطی بدون قطعی و پرسرعت بهره‌مند شوند.

ورود اینترنت ADSL  به ایران یک فرآیند تدریجی و پیچیده بود که از سال ۱۳۸۲ آغاز شد. در این سال، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی با دریافت حق لیسانس یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان، مجوز راه‌اندازی خطوط ADSL را به ۱۳ شرکت خصوصی واگذار کرد، اما دو شرکت از همان ابتدا انصراف دادند و نهایتاً ۱۱ شرکت از جمله آسیاتک، داتک، شاتل، پارس آنلاین و پیشگامان وارد بازار شدند. پروانه این شرکت‌ها شامل برقراری ارتباط و انتقال داده‌ها به‌صورت باسیم یا بی‌سیم، دائم یا موقت، بین پایانه‌های ثابت و سایر شبکه‌های داده‌ای در داخل کشور بود.

چالش اصلی فنی این شرکت‌ها، وابستگی به زیرساخت‌های مخابراتی دولتی و قدیمی بودن تجهیزات بود که بر روند ارائه سرویس ADSL تأثیر گذاشت. با این حال، این مرحله آغازگر توسعه اینترنت پرسرعت در ایران و پایه‌گذار ورود شرکت‌های خصوصی به بازار خدمات اینترنت بود.

محدودیت‌های ADSL و نیاز به تحول، جایگزینی VDSL

گسترش اینترنت VDSL در ایران هم‌زمان با وزارت آذری جهرمی صورت گرفت. در این دوره، دولت و شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی برنامه‌های اجرایی برای ارتقای اینترنت خانگی از ADSL به VDSL را آغاز کردند و پروژه‌هایی در استان‌های مختلف، به‌ویژه تهران و قم، برای مهاجرت کاربران به اینترنت پرسرعت‌تر اجرا شد. این اقدام نشان‌دهنده تلاش وزارت ارتباطات برای بهبود زیرساخت‌های اینترنت خانگی و ارتقای کیفیت اتصال کاربران در شهرهای بزرگ بود.

هرچند قدرت سیگنال VDSL با افزایش فاصله سیم مسی از ایستگاه سوئیچ سریع‌تر کاهش می‌یابد، اما به دلیل اتصال اینترنت پرسرعت، دانلود و آپلود رسانه‌ها را روان‌تر می‌کند و یک جایگزین قوی برای خدمات اینترنت کابلی محسوب می‌شود. سرعت VDSL به پای فیبر نوری نمی‌رسد، اما همچنان گزینه مناسبی برای کاربرانی است که به سرعت بالای اینترنت نیاز دارند.

جهش بزرگ: ورود 4G و LTE

تابستان ۱۳۹۵، شهر مشهد میزبان رویدادی بود که فصل جدیدی را برای اینترنت خانگی و اداری در ایران رقم زد. در روز ۱۳ مرداد، ایرانسل از اولین شبکه‌ی سراسری اینترنت ثابت بی‌سیم (TD-LTE) رونمایی کرد.  در این رویداد همزمان با مشهد، ۲۴ شهر دیگر نیز به این فناوری نوین مجهز شدند.

این فناوری جدید در ذهن کاربران ایرانی معنای خداحافظی  با سرعت پایین، قطعی‌های مداوم و وابستگی به خط تلفن ثابت را داشت. TD-LTE ارائه‌ سرعتی پایدار و بالا در آپلود و دانلود، تجربه‌ای متفاوت از اینترنت ثابت را ممکن می‌ساخت و مهم‌تر از همه، دیگر نیازی به سیم و کابل‌کشی‌های دست ‌و پاگیر نداشت.

علیرضا قلمبر دزفولی، مدیرعامل وقت ایرانسل در این رویداد تصویری از یک ایران دیجیتالی در حال رشد را ترسیم کرد. او اشاره کرد که در کمتر از دو سال از دریافت مجوز، پوشش شبکه‌ 3G به بیش از هزار منطقه و پوشش 4G به حدود ۲۴۰ منطقه در کشور رسیده است. این اقدام ایرانسل، تنها یک سال پس از دریافت مجوز کشوری TD-LTE در شهریور ۱۳۹۴ صورت گرفت.

TD-LTE؛ تلاشی برای اینترنت ثابت پرسرعت

اینترنت TD-LTE  به ‌عنوان یکی از فناوری‌های نسل چهارم بی‌سیم، در سال‌های اخیر توانسته جایگاه خوبی در بازار ایران به دست بیاورد و بسیاری از رقبا مانند اینترنتWiMAX  و ADSL  را پشت سر بگذارد. یکی از دلایل محبوبیت این فناوری، سرعت بالای اینترنت و تجربه کاربری مناسب آن است که کاربران خانگی و اداری می‌توانند برای تماشای ویدیوهای HD، بازی آنلاین و کار با برنامه‌های پرحجم از آن بهره‌مند شوند. همچنین نصب و راه‌اندازی سرویس TD-LTE بسیار ساده است و نیاز به کابل‌کشی پیچیده ندارد.

مودم‌های TD-LTE ویژگی‌های کلیدی متعددی دارند که کارایی این فناوری را افزایش می‌دهند. پوشش‌دهی وسیع سیگنال باعث می‌شود کاربران در محیط‌های بزرگ یا مناطقی با سیگنال ضعیف نیز اتصال مناسبی داشته باشند.

علاوه بر این، بسیاری از مودم‌ها از استانداردهای پیشرفته LTE-A پشتیبانی می‌کنند که سرعت و پایداری اینترنت را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. همچنین وجود پورت‌های اترنت در برخی مودم‌ها امکان اتصال سیمی دستگاه‌ها را فراهم می‌کند.

یکی از مزایای بزرگ مودم‌های LTE و روترهای وای‌فای LTE، اتصال همزمان چند دستگاه بوده است. لپ‌تاپ، گوشی، تبلت و تلویزیون هوشمند می‌توانند هم‌زمان به اینترنت متصل شوند. این فناوری همچنین به کاربران اجازه می‌داد هزینه‌ها را کاهش دهند، زیرا با یک روتر LTE می‌توانستند اینترنت را بین چند دستگاه تقسیم کنند و نیازی به خرید بسته اینترنت جداگانه وجود نداشت.

امکان دسترسی به اینترنت در هر مکان، دریافت هشدارهای اعلان در صورت بروز مشکل و کنترل شبکه خانگی از راه دور با گوشی از دیگر قابلیت‌های این فناوری بود که آن را برای کاربران خانگی و اداری به گزینه‌ای مناسب و کارآمد تبدیل می‌کرد.

پروژه فیبر نوری در ایران

ایران در میان کشورهای خاورمیانه بیشترین جمعیت را دارد. همین جمعیت زیاد سبب می‌شود تقاضا برای خدمات مخابرات بی‌سیم به ‌شدت رشد کند. بازار مخابرات ایران همگام با این رشد تقاضا گام‌های بیشتری در افزایش ظرفیت شبکه با استفاده از گسترش اینترنت مبتنی بر فیبر نوری برداشته است. برای نمونه، شرکت شاتل اینترنت پرسرعت خود را بر بستر بی‌سیم و با استفاده از فناوری ارتباط نقطه به (PTMP) ارائه می‌دهد.

علاوه براین دولت ایران برنامه دارد خدمات فیبر نوری را تا پایان سال ۲۰۲۵ به بیش از ۲۰ میلیون واحد مسکونی و تجاری عرضه کند. این ابتکار به ‌موقع از سوی دولت، قطعا رشد بازار مخابرات را بیش از پیش تقویت خواهد کرد.

به صورت کلی نفوذ اینترنت ثابت در پنج سال آینده افزایش خواهد یافت، چرا که اپراتورها و دولت تلاش می‌کنند پوشش اینترنت  را در سراسر کشور توسعه دهند. نمونه دیگری از این تلاش‌ها خدمات شرکت مخابرات ایران (TCI) است که کابل‌های فیبر نوری را در بخش‌هایی از تهران و دیگر شهرهای بزرگ جایگزین کابل‌های مسی کرده است تا اینترنت پرسرعت‌تری به مشتریان ارائه دهد.

ورود نسل پنجم ارتباطات  (5G)

برنامه‌های توسعه زیرساخت ایران، چه با تحریم و چه بدون آن، همچنان ادامه دارد. وزارت ارتباطات در اوایل سال ۲۰۲۵ بار دیگر بر اهداف خود برای توسعه فیبر نوری و متصل کردن تمامی روستاهای باقی‌مانده تا سال ۲۰۲۸ تأکید کرده است. البته این که آیا این اهداف محقق شوند یا نه، هنوز نامشخص است.

در بخش موبایل، نیز اگر وعده‌ها عملی شود پوشش5G  می‌تواند در اواخر ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۶ گسترش یابد. با این حال، بدون اینترنت آزاد، سرعت بالاتر کمک کمی به کاربران خواهد کرد، زیرا همچنان بخش زیادی از محتوای جهانی در ایران یا مسدود است یا با کندی نمایش داده می‌شود.

این خبر را وزیر ارتباطات در حاشیه‌ی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اعلام کرد و افزود که دولت به ‌زودی مزایده‌ واگذاری فرکانس‌های لازم برای این فناوری را برگزار خواهد کرد. او در شبکه‌ اجتماعی ایکس نیز تأکید کرد که توسعه‌ی 5G یکی از اولویت‌های اصلی این وزارت‌خانه است.

برای درک بهتر این تحول، کافی است بدانیم که طبق آمارهای جهانی، میانگین سرعت اینترنت همراه در ایران در اردیبهشت سال گذشته حدود ۳۷ مگابیت بر ثانیه بوده است. رسیدن به سرعت ۵۰۰ مگابیت، به معنای یک جهش بیش از ۱۳ برابری و تجربه‌ای کاملاً متفاوت از دنیای دیجیتال است.

همچنین یکی از دغدغه‌های کاربران، یعنی پشتیبانی گوشی‌های هوشمند از این فناوری نیز مورد توجه قرار گرفته است. وزیر ارتباطات از توافقی با مقامات کره جنوبی خبر داد که بر اساس آن، قابلیت 5G در گوشی‌های سامسونگ که وارد ایران می‌شوند، فعال خواهد بود.

چرا آینده اینترنت ایران وابسته به 5G است؟

توسعه اینترنت نسل پنجم (5G) در ایران از اهمیت بالایی برخوردار است و مسئولان وزارت ارتباطات آن را به عنوان یک عنصر کلیدی برای بهبود کیفیت شبکه، عدالت اقتصادی و توسعه جامعه دیجیتال می‌بینند. با این حال، پیشرفت 5G در ایران کندتر از کشورهای دیگر بوده و اصلی‌ترین مانع آن نبود زیرساخت‌های لازم، به ویژه فرکانس‌های اختصاصی برای این فناوری عنوان شده است.

اگرچه با آغاز به کار دولت چهاردهم، واگذاری این فرکانس‌ها در دستور کار قرار گرفت و فرایند واگذاری باند فرکانسی ۱۵۰۰ مگاهرتزی برای توسعه 5G آغاز شده است، اما توسعه  5G ایران نه تنها به فناوری و تجهیزات وابسته است، بلکه به تصمیمات سیاسی، مقررات داخلی و هماهنگی با استانداردهای جهانی نیز بستگی دارد. به عبارتی، توانایی کاربران ایرانی برای استفاده از اینترنت پرسرعت و خدمات مدرن 5G تا حد زیادی وابسته به سیاست‌های وزارت ارتباطات و فرآیندهای اداری داخلی است.

جمع‌بندی

تاریخچه اینترنت پرسرعت در ایران مسیر طولانی و تدریجی‌ را طی کرده است؛ از ورود ADSL در سال ۱۳۸۲ و ورود شرکت‌های خصوصی، تا توسعه VDSL هم‌زمان با وزارت آذری جهرمی و ارائه اینترنت TD-LTE توسط ایرانسل.

در کنار این فناوری‌ها، پروژه‌های فیبر نوری به منظور افزایش سرعت و پوشش اینترنت در حال اجراست. اکنون تمرکز کشور بر توسعه اینترنت نسل پنجم (5G) است که نه تنها به فناوری و تجهیزات، بلکه به سیاست‌های داخلی، مقررات و هماهنگی با استانداردهای جهانی وابسته است.

در کل تمامی این تحولات نشان می‌دهد که مسیر رشد اینترنت در ایران با چالش‌ها و فرصت‌های مختلفی همراه است و آینده آن بستگی به تصمیمات دولتی و توسعه زیرساخت‌های پیشرفته دارد. شما اینطور فکر نمی‌کنید؟

سوالات متداول

• اولین اتصال به اینترنت در ایران چه زمانی و با چه هدفی انجام شد؟

اولین اتصال به اینترنت در ایران با اهداف دانشگاهی و در مراکز آموزشی مانند دانشگاه صنعتی شریف انجام شد.

• اینترنت پرسرعت ADSL در ایران از چه سالی آغاز شد و چه شرکت‌هایی در این حوزه فعال شدند؟

ورود اینترنت ADSL به ایران از سال ۱۳۸۲ آغاز شد و نهایتاً ۱۱ شرکت خصوصی از جمله آسیاتک، داتک، شاتل، پارس آنلاین و پیشگامان وارد بازار شدند.

• VDSL چه زمانی در ایران گسترش یافت؟

گسترش اینترنت VDSL هم‌زمان با وزارت آذری جهرمی صورت گرفت و برنامه‌های اجرایی برای ارتقای اینترنت خانگی از ADSL به VDSL در استان‌های مختلف، اجرا شد.

• وضعیت توسعه فیبر نوری در ایران چگونه است؟

ایران با هدف افزایش ظرفیت شبکه و ارائه اینترنت پرسرعت، پروژه‌های گسترده فیبر نوری را اجرا می‌کند و برنامه دارد تا پایان سال ۲۰۲۵ بیش از ۲۰ میلیون واحد مسکونی و تجاری به این فناوری متصل شوند.